အသိ ႏွင့္ သတိ

သတိႏွင့္ေနတဲ့အက်င့္ မ်ားလာတဲ့အခါ

သမထက စိတ္ကို တျခားအာရုံ မေရာက္ေအာင္ အတင္းခ်ဳပ္ထားတာ၊ ဖမ္းထားတာ၊ ထိန္းထားတာ၊ ထြက္မလာေအာင္ အေပၚကေန ဖံုးထားတယ္။ ဖိထားတယ္။ ၀ိပႆနာက ဖံုးထား ဖိထားတာ မဟုတ္ဘူး။ ၀ိပႆနာဘာ၀နာက စိတ္မွာျဖစ္တဲ့ ကိေလသာရဲ႕ သဘာ၀ကို နက္နက္နဲနဲ သိသြားျပီးေတာ့ အသိဉာဏ္နဲ႔ ပယ္လုိက္တာ။ အတြင္းကေန သူ႔ရဲ႕အေၾကာင္းရင္းကို သိလုိက္သလိုပဲ။ ကိေလသာကို အရင္းအျမစ္ကေနျပီးေတာ့ တစ္ခါတည္း ပယ္ႏုိင္ေအာင္ အားထုတ္တဲ့ ဘာ၀နာျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ပိုျပီးေတာ့ နက္နဲတယ္။ ဉာဏ္အမ်ားၾကီး ပါပါတယ္။

စိတ္ထဲမွာ ေလာဘျဖစ္တယ္ဆိုပါေတာ့၊ အဲဒီေလာဘကို ဖိဖုိ႔ ဖံုးထားဖုိ႔ မၾကိဳးစားပဲနဲ႔ အဲဒီေလာဘရဲ႕ သဘာ၀ကို စိတ္ပါလက္ပါ စိတ္ရွည္လက္ရွည္ ေသေသခ်ာခ်ာ ၾကည့္တာပဲ။ ေသေသခ်ာခ်ာ ၾကည့္ပါမ်ားရင္ ေလာဘျဖစ္စရာ အာရုံတစ္ခုနဲ႔ စိတ္နဲ႔ တုိက္ဆုိင္မူရွိတဲ့အခါ ေလာဘျဖစ္တယ္ဆုိတာကို ကိုယ္တုိင္ ျမင္ရတယ္၊ ကိုယ္တုိင္ သိရတယ္။

အဲသလုိ ၾကည့္တဲ့အခါမွာ အဲဒီေလာဘျဖစ္တဲ့ စိတ္ကိုပဲ စိတ္၀င္စားစရာ၊ အံ့ၾသစရာတစ္ခုအေနနဲ႔ ျမင္ရတယ္။ ငါ့စိတ္လည္း မဟုတ္ေတာ့ဘူး၊ စိတ္နဲ႔အာရုံတစ္ခုနဲ႔ တုိက္ဆုိင္တဲ့အခါမွာ ဖ်တ္ခနဲေပၚလာတဲ့ စိတ္ကေလးတစ္ခုပဲ။ ေတာ္ေတာ္ အံ့ၾသဖို႔ေကာင္းတယ္။ ငါ့စိတ္မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ ဆုိရင္ကိုပဲ အနတၱသေဘာ ျဖစ္သြားျပီ။ အနတၱဉာဏ္နဲ႔ ျမင္ႏုိင္မွသာ အျမင္မွန္တစ္ခုကို ရျပီလုိ႔ ေျပာလုိ႔ရတယ္။

ေလာဘကို ခ်က္ခ်င္းမပယ္ႏုိင္ေသးဘူးေနာ္။ ဒီလုိနည္းနဲ႔ တရားကို အားထုတ္သြားတဲ့အခါမွာ တျဖည္းျဖည္းနဲ႔ စိတ္ထဲမွာ ေလာဘျဖစ္တဲ့အခါ သိတယ္၊ ေဒါသျဖစ္တဲ့အခါ သိတယ္၊ မာနျဖစ္တဲ့အခါ သိတယ္၊ ဣႆာမစၦရိယျဖစ္တဲ့အခါ သိတယ္။ ဒီလို သိရင္းသိရင္းနဲ႔ ဒီလုိသိတဲ့ အသိဉာဏ္ဟာ ၾကာေလၾကီးေလ ျဖစ္လာတယ္။ ေလာဘ ေဒါသ မာနေတြကေတာ့ ခ်က္ခ်င္းမေပ်ာက္ေသးဘူး။ ဒါေပမဲ့ သူတို႔ကိုသိတဲ့ အသိဉာဏ္က ၾကီးလာတယ္။

ဒါေၾကာင့္ ဗုဒၶဘာသာတရားမွာ ပယ္ဖုိ႔ထက္ သိဖုိ႔က ပိုအေရးၾကီးတယ္ လုိ႔ေျပာတာပါ။ အသိဉာဏ္ ၾကီးလာမွ အဲဒီအသိဉာဏ္က သူ႔ဟာသူ ပယ္သင့္တဲ့ ကိေလသာကို ပယ္တာပဲ၊ ငါက ပယ္လုိက္တာ မဟုတ္ဘူး။ ဒါေၾကာင့္ အတၱနဲ႔ပယ္လုိ႔ မရဘူး၊ အနတၱနဲ႔မွပဲ ပယ္လုိ႔ရတယ္။

အၾကည့္ခံျဖစ္တဲ့ အာရုံကလည္း အနတၱပဲ။ ၾကည့္ေနတဲ့ စိတ္ကလည္း အနတၱပဲ။ ႏွစ္ခုစလံုး အနတၱ ျဖစ္သြားတယ္။ အဲသလုိ ျဖစ္သြားရင္ ဒီျပႆနာကို ကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းရတာ ပိုလြယ္သြားတယ္။

အားလံုးဟာ အနတၱပါလားလုိ႔ တကယ္ျမင္ရင္ ဘာေရွ႕ဆက္စရာရွိေသးလဲ။ ဘာမွ ဆက္စရာ မရွိေတာ့ဘူး။ အဲဒီမွာ လမ္းဆံုးသြားျပီ။ အားလံုးကိုသာ အနတၱလုိ႔ျမင္ရင္၊ အားလံုးကိုသာ အနိစၥလုိ႔ျမင္ရင္ ေရွ႕ဆက္စရာ ဘာမွမရွိေတာ့ဘူး။ ဇာတ္လမ္းက အင္မတန္တုိတယ္။ ဇာတ္လမ္းေတြ ရွည္ေနၾကတာ အတၱေၾကာင့္ပါ။

ခံစားခ်က္တစ္ခု၊ ဥပမာ-ေလာဘျဖစ္ျဖစ္၊ ေဒါသျဖစ္ျဖစ္၊ မာနျဖစ္ျဖစ္၊ မနာလုိ၀န္တုိစိတ္ျဖစ္ျဖစ္၊ ေၾကာက္စိတ္ျဖစ္ျဖစ္၊ အားငယ္စိတ္ျဖစ္ျဖစ္ အျဖစ္မ်ားလုိ႔ရွိရင္ အဲဒီခံစားခ်က္က စိတ္ထဲမွာ ေနရာအျပည့္ ယူထားလုိက္တယ္။ ေနရာမဖယ္ေတာ့ဘူး။ ေတြ႕သမွ် အေတြးေတြဟာ အဲဒီနား ပတ္၀န္းက်င္မွာပဲ ေတြးေတာ့တာပဲ။ ခံစားမူတစ္ခုထဲမွာ ေခ်ာင္ပိတ္မိေနတာဟာ ဘယ္ေလာက္ ပင္ပန္းသလဲဆုိတာ သိၾကပါတယ္။

သတိနဲ႔ ေနတဲ့ အေလ့အက်င့္ကို လုပ္လာတဲ့အခါမွာ ပစၥဳပၸန္ တကယ္တည့္သြားတဲ့အခ်ိန္မွာ အဲဒီ ေခ်ာင္ပိတ္မိေနတဲ့စိတ္ဟာ မရွိေတာ့ဘူး။ ပစၥဳပၸန္ တကယ္တည့္ျပီဆုိရင္ ငါ ဆုိတာေတာင္ ေပ်ာက္သလုိ ျဖစ္သြားတယ္။ သိတာပဲ ရွိေတာ့တယ္။ အဲဒီလုိ ငါဆုိတာပါ ေပ်ာက္ျပီးေတာ့ သိတဲ့ သေဘာသက္သက္ ျဖစ္လာတဲ့အခ်ိန္မွာ စိတ္က တည္ျငိမ္ျပီးေတာ့ ေအးခ်မ္းေနတယ္။ လြတ္လပ္ေနတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ အတိတ္မရွိဘူး။ အနာဂတ္မရွိဘူး။ ငါမရွိေတာ့တဲ့ သတိသမာဓိမ်ိဳး ၾကံဳဖူးရင္ ထြက္လမ္း္ကိုသိျပီး ေခ်ာင္ပိတ္မိရင္ ခဏပဲ။ ဒီနည္းကို မသိရင္ ကိုယ့္အေတြးက ကိုယ့္ကို ႏွိပ္စက္တာကို ေကာင္းေကာင္း ခံရမယ္။

သိေနလုိ႔ရွိရင္ လံုး၀ အေတြးအေတာ မရွိေတာ့တဲ့အခါမွာ ဒီလုိသိရတဲ့အာရုံကို ငါလုိ႔ မထင္ေတာ့ဘူး။ ပထမေတာ့ ငါ့လက္က ပူေနတာလုိ႔ ထင္တာ။ ငါ၊ လက္၊ ပူ၊ သံုးခုကို တြဲထားတာ။ ေနာင္သတိ အင္မတန္ေကာင္းလာတဲ့အခါမွာ လံုး၀ အေတြးအေတာမရွိ၊ ပစၥဳပၸန္ တကယ္တည့္တဲ့ အခ်ိန္မွာ ငါလည္း မဟုတ္ေတာ့ဘူး၊ လက္လည္း မဟုတ္ေတာ့ဘူး၊ ပူတာပဲ ရွိေတာ့တယ္။ ငါဆုိတဲ့ ပညတ္ ကြာသြားျပီ။ လက္ဆုိတဲ့ ပညတ္လည္း ကြာသြားျပီ ပူတယ္ဆုိတဲ့ သဘာ၀တစ္ခုကိုပဲ သိေနရေတာ့တာ။

အဲသလို ငါလည္းမဟုတ္၊ လက္လည္း မဟုတ္ဘဲ ပူတာကို သိတဲ့အခ်ိန္မွာ ပရမတ္ကို သိတယ္။ ပညတ္မပါေတာ့ဘူး။ ငါပူတာ မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ လက္ပူတာ မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ ပူတာဟာ ပူတာပဲ။ ရုပ္အေပၚမွာ ငါဆုိတဲ ့အထင္အျမင္မွားမူဟာ ေပ်ာက္သြားျပီ။

အဲဒီလုိ ပစၥဳပၸန္ တကယ္တည့္တဲ့အခ်ိန္၊ ပညတ္မပါဘဲနဲ႔ ပရမတ္ကို တကယ္သိတဲ့အခ်ိန္မွာ အမွန္ကို သိတာပဲ။ အျမဲတမ္း ငါဆုိျပီးေတာ့ စြဲလာတဲ့ အစြဲၾကီးဟာ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ခဏေလာက္ ေပ်ာက္သြားတယ္။ သိတဲ့စိတ္ကေလး ရွိတယ္၊ သိရတဲ့အာရုံ ရွိတယ္။ က်န္တာ ဘာမွမရွိေတာ့ဘူး။ အဲဒီလို အသိအျမင္ဟာ အင္မတန္ထူးဆန္းတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ျဖစ္ေနတဲ့ အသိဉာဏ္ဟာ အင္မတန္ နက္နဲတယ္။ အာရုံက ရုိးတယ္၊ သိတာလည္းပဲ ရုိးရုိးေလးပဲ သိတယ္၊ သို႔ေသာ္လည္း ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ အသိဉာဏ္က အင္မတန္ ၾကီးက်ယ္တယ္။

အဲသလုိ ရုိးရိုးနဲ႔ နက္နက္နဲနဲသိေအာင္ တရားအားထုတ္ရတာပဲ။ ဆန္းဆန္းျပားျပားသိဖုိ႔ ၾကိဳးစားေနတာ မဟုတ္ဘူး။ ကိုယ့္ခႏၶာကိုယ္မွာ ျဖစ္တဲ့သဘာ၀ကို အမွန္အတုိင္း သိဖုိ႔ပဲ ၾကည့္ေနတာ။

အဲဒီလို ဘယ္အရာကို ၾကည့္ၾကည့္ သဘာ၀အျဖစ္နဲ႔ပဲ ျမင္တယ္၊ ပုဂၢိဳလ္သတၱ၀ါအျဖစ္နဲ႔ မျမင္ေတာ့ဘူး။ အဲဒီဉာဏ္ဆုိတာ နဲနဲေနာေနာဉာဏ္ မဟုတ္ဘူးေနာ္။ နာမ္ရုပ္ကို ကြဲကြဲျပားျပား ပိုင္းျခားျပီးေတာ့ သိတဲ့ဉာဏ္ျဖစ္သြားျပီး။

အေတြးအေခၚေတြ ဘယ္ေလာက္ပဲ ၾကီးၾကီးက်ယ္က်ယ္ နက္နက္နဲနဲေတြ ဖတ္ရူေနဦးေတာ့ ဒီေလာက္နက္နဲတဲ့ ဉာဏ္မ်ိဳး ရဖုိ႔ရာ မလြယ္ဘူး။

အဲဒီဉာဏ္မ်ိဳးရတဲ့သူဟာ နဂိုတုန္းက သူသိထားတဲ့ အသိအျမင္ အထင္မွားမူေတြဟာ ေပ်ာက္ကုန္တယ္။ သူ႔ရဲ႕ စိတ္ေနစိတ္ထားပါ တစ္ခါတည္း ေျပာင္းလဲသြားဒတယ္။ အသိဉာဏ္ပါ ေျပာင္းသြားတယ္။ စိ္ေနသေဘာထား၊ အျပဳအမူ၊ အသိအျမင္ ေျပာင္းလဲသြားတာ။ ေျပာင္းလဲတာမွ တကယ့္ကို သိသိသာသာၾကီး ေျပာင္းလဲသြားတာ။ ထိထိေရာက္ေရာက္ ၾကိဳးစားလို႔ရွိရင္ အဲဒီလုိဉာဏ္မ်ိဳး ျဖစ္လာမယ္။ အဲဒီအနတၱဉာဏ္က စိတ္ကို အင္မတန္ ခ်မ္းသာေစတယ္။ ပစၥဳပၸန္မွာ တည့္တည့္ေနတဲ့အက်င့္က အျမတ္ဆံုး အက်င့္ပဲ။ အျမတ္ဆံုးဘ၀ပဲ။

ၾကံစည္ေတြးေတာျပီးမွ သိလုိ႔ရတဲ့ အာရုံဟာ ပစၥဳပၸန္တည့္တည့္ အာရုံ မဟုတ္ဘူး။ ပရမတ္လည္း မဟုတ္ဘူး။ စိတ္ကူးနဲ႔ သိလုိ႔ရတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ ပညတ္ပဲျဖစ္ေနတယ္။ ေတြးေနတာမဟုတ္ဘဲနဲ႔ စိတ္နဲ႔ တကယ္ထိျပီးေတာ့ သိေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ ပရမတ္ တည့္ေနတာပဲ။

စိတ္ဟာ ပစၥဳပန္မွာ အေနမ်ားလာတဲ့အခါ ဘ၀ရဲ႕ Quality ဟာ အင္မတန္ ျမင့္မားလာတယ္။ စိတ္ရဲ႕ (Quality) အရည္အေသြးေတြဟာ ျမင့္မားလာတယ္။ စိတ္ထဲမွာ ျဖစ္တဲ့ ေလာဘ၊ ေဒါသေတြ၊ ပ်ံ႕လြင့္မူေတြ၊ စိတ္ဆင္းရဲမူေတြ တျဖည္းျဖည္း ရွင္းသြားတယ္။ သူတုိ႔ ရွင္းသြားရင္ စိတ္ရဲ႕ အရည္အေသြး ဘယ့္ႏွယ့္ေနမလဲ။ ျမင့္လာတယ္။ ေအးခ်မ္းတည္ျငိမ္မူ၊ သန္႔ရွင္းမူ ရွိလာတယ္။

စိတ္ခ်မ္းသာေအာင္ ေနတယ္ဆုိတာဟာ လူ႔သဘာ၀တစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ ခဏ, ခဏ ဘုန္းၾကီးေျပာေလ့ရွိတယ္။ Meditation is human nature, တရားအားထုတ္တယ္ဆုိတာ လူ႔သဘာ၀ပါ။ လူ႔သဘာ၀ျဖစ္လုိ႔ လူေတြက ဒါကို ျဖစ္ေအာင္ ၾကိဳးစားျပီးေတာ့ လုပ္ေနၾကတာပါ။ လုပ္လုိ႔လည္း ေအာင္ျမင္သြားတာ။ လူ႔သဘာ၀ျဖစ္လုိ႔ ဘုရားမပြင့္ခင္ ကတည္းက တရားအားထုတ္တယ္ဆိုတာ ရွိတာပဲ။ ဒါတင္မကေသးဘူး။ Meditation is human need တရားအားထုတ္တယ္ဆုိတာဟာ လူရဲ႕လုိအပ္ခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။ မရွိရင္ မျဖစ္ဘူး။

(ဆရာေတာ္ဦးေဇာတိက)